CDI និងការទូតសន្តិភាពកម្ពុជា៖ វិភាគស៊ីជម្រៅលើឥទ្ធិពលអង្គការនយោបាយកណ្តាលអន្តរជាតិ ក្នុងការអំពាវនាវដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែន

I. សេចក្តីផ្តើម៖ សារនយោបាយដ៏សំខាន់របស់សម្តេចតេជោ

កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៥ នេះ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ប្រធានក្រុមឧត្តមប្រឹក្សាផ្ទាល់ព្រះមហាក្សត្រ និងជាអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី បានបង្ហោះសារដ៏គួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍មួយនៅលើបណ្តាញសង្គមផ្លូវការរបស់សម្តេច ដោយចែករំលែកសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ អង្គការអ្នកប្រជាធិបតេយ្យនិយមកណ្តាលអន្តរជាតិ (Centrist Democrat International – CDI)។ សារនោះបានអំពាវនាវយ៉ាងច្បាស់ទៅកាន់រដ្ឋាភិបាល និងកងទ័ពថៃ ឱ្យគោរពនូវកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព ធម្មនុញ្ញអាស៊ាន និងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ (អសប) ក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែនដោយសន្តិវិធី។

សកម្មភាពនៃការចែករំលែកសារនេះ មិនមែនជាការឆ្លើយតបធម្មតាទេ ប៉ុន្តែជា យុទ្ធសាស្ត្រការទូតកម្រិតខ្ពស់ ដែលបង្ហាញពីការប្រើប្រាស់ កម្លាំងទន់ (Soft Power) តាមរយៈបណ្តាញនយោបាយសកលលោក ដើម្បីគាំទ្រជំហរការទូតរបស់កម្ពុជា។ វាក៏បញ្ជាក់ថា កម្ពុជាបានពង្រឹងខ្លួនឯងយ៉ាងរឹងមាំក្នុងការប្រើប្រាស់វេទិកានយោបាយអន្តរជាតិ ដើម្បីទាមទារយុត្តិធម៌ និងអំពាវនាវរកសន្តិភាពដោយផ្អែកលើគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ។ ដូច្នេះ ការវិភាគស៊ីជម្រៅទៅលើអត្តសញ្ញាណ តួនាទី និងឥទ្ធិពលរបស់ CDI គឺជាគន្លឹះដើម្បីយល់ពីសារៈសំខាន់នៃការអំពាវនាវនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។

II. ការយល់ដឹងអំពី CDI៖ ស្ថាប័នកណ្តាលនិយម និងបេសកកម្មសកល

CDI គឺជាអង្គការនយោបាយអន្តរជាតិក្រៅរដ្ឋាភិបាលដ៏ចំណាស់ និងមានឥទ្ធិពលបំផុតមួយ។ ដើមកំណើតរបស់ខ្លួនត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦១ ក្រោមឈ្មោះ សហភាពពិភពលោកប្រជាធិបតេយ្យគ្រីស្ទាន ហើយត្រូវបានប្តូរឈ្មោះទៅជា Centrist Democrat International នៅឆ្នាំ ២០០១ ដើម្បីពង្រីកវិសាលភាព និងភាពជាសមាជិកទៅកាន់តំបន់ផ្សេងៗ ដោយមិនមានការរឹតត្បិតខាងសាសនា។ CDI បច្ចុប្បន្នជាបណ្តាញនយោបាយដ៏ធំបំផុតមួយ ដែលមានគណបក្សសមាជិកជាង ១០០ នៅក្នុងប្រទេសជាង ៨០ នៅជុំវិញពិភពលោក។

តួនាទីស្នូល និងតម្លៃ៖

1. ការប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ: ជំរុញការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស គោលការណ៍ពហុបក្ស និងការបោះឆ្នោតដោយសេរី។
2. ការប្រកាន់ខ្ជាប់នូវយុត្តិធម៌ និងសាមគ្គីភាព: ផ្តោតលើភាពសុខដុមរមនាក្នុងសង្គម គាំទ្រការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព និងជួយដោះស្រាយបញ្ហានៅតាមប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។
3. ជំហរសន្តិភាពអន្តរជាតិ: គោលការណ៍របស់ពួកគេគឺប្រឆាំងយ៉ាងដាច់អហង្ការរាល់ទម្រង់នៃអំពើហិង្សា និងការប្រើប្រាស់កម្លាំងយោធាដើម្បីដោះស្រាយវិវាទនយោបាយរវាងរដ្ឋ។ នេះគឺជាមូលហេតុចម្បងដែល CDI ត្រូវចេញមុខអំពាវនាវរកដំណោះស្រាយសន្តិភាពសម្រាប់ជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។

III. ទំនាក់ទំនង CDI-CPP៖ ការទូតបណ្តាញរបស់កម្ពុជា

គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (CPP) គឺជាសមាជិកដ៏សកម្មមួយនៃគ្រួសារនយោបាយ CDI ជាពិសេសនៅក្នុងតំបន់អាស៊ី។ ទំនាក់ទំនងនេះបានកសាងឡើងយ៉ាងយូរអង្វែង និងមានសារៈសំខាន់ជាយុទ្ធសាស្ត្រក្នុងការទូតរបស់កម្ពុជា។

• ផលចំណេញនយោបាយ៖ ការចូលរួមក្នុងវេទិកា CDI ផ្តល់ឱកាសដល់កម្ពុជាក្នុងការធ្វើអន្តរកម្មជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សនយោបាយលេចធ្លោនៅទូទាំងទ្វីបអឺរ៉ុប អាមេរិកឡាទីន និងអាហ្វ្រិក។ នេះជួយបង្កើន ភាពស្របច្បាប់នៃនយោបាយជាតិ និងពង្រីកឥទ្ធិពលការទូតរបស់កម្ពុជានៅលើឆាកសកលលោក។
• ការប្រើប្រាស់វេទិកាអំពាវនាវ៖ តាមរយៈការតភ្ជាប់នេះ កម្ពុជាអាចប្រើប្រាស់សំឡេងរួមរបស់ CDI ជាឧបករណ៍មួយដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហាជាតិដែលមានលក្ខណៈរសើប។ ករណីនៃការអំពាវនាវដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែនគឺជាភស្តុតាងដ៏រស់រវើកនៃការប្រើប្រាស់ ការទូតបណ្តាញ (Network Diplomacy) ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ វាជាយុទ្ធសាស្ត្រដែលផ្លាស់ប្តូរវិវាទទ្វេភាគីទៅជាបញ្ហាកង្វល់អន្តរជាតិ ដែលទាមទារឱ្យមានការគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ។

IV. ការវិភាគស៊ីជម្រៅលើសារអំពាវនាវ៖ យន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ និងផលវិបាកនៃការមិនគោរព

សារដែលត្រូវបានចែករំលែកដោយសម្តេចតេជោ បានផ្តោតជាសំខាន់លើឃ្លាបីដែលមិនអាចមើលរំលងបាន៖ “គោរពនូវកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព ធម្មនុញ្ញអាស៊ាន ធម្មនុញ្ញអសប”។ ឃ្លាទាំងនេះមានទម្ងន់នយោបាយ និងច្បាប់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ៖

1. ធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ (UN Charter): ការលើកឡើងពីធម្មនុញ្ញ អសប គឺជាការរំលឹកដល់គោលការណ៍មូលដ្ឋាននៃច្បាប់អន្តរជាតិ គឺ មាត្រា ២ (៤) ដែលហាមឃាត់រដ្ឋជាសមាជិកមិនឱ្យគំរាមកំហែង ឬប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រឆាំងនឹងបូរណភាពទឹកដី ឬឯករាជ្យភាពនយោបាយរបស់រដ្ឋណាមួយឡើយ។ ដូច្នេះ ការអំពាវនាវនេះ គឺជាការអញ្ជើញរដ្ឋាភិបាលថៃឱ្យត្រឡប់មកអនុវត្តតាមគោលការណ៍នេះជាធរមាន។
2. ធម្មនុញ្ញអាស៊ាន (ASEAN Charter): ក្នុងនាមជាសមាជិកក្នុងគ្រួសារអាស៊ាន ធម្មនុញ្ញបានចែងពីកាតព្វកិច្ចក្នុងការរក្សាសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងការដោះស្រាយវិវាទដោយសន្តិវិធីនៅក្នុងតំបន់។ ការអំពាវនាវនេះ មិនត្រឹមតែសំដៅលើភាគីជម្លោះទេ ប៉ុន្តែក៏សំដៅដល់ការ រក្សានូវតម្លៃ និងភាពជឿជាក់ នៃប្លុកអាស៊ានទាំងមូលក្នុងការគ្រប់គ្រងជម្លោះរវាងសមាជិករបស់ខ្លួន។
3. ផលវិបាកនៃការមិនគោរព៖ ការមិនអើពើចំពោះការអំពាវនាវបែបនេះពីសំណាក់អង្គការអន្តរជាតិដែលមានឥទ្ធិពល អាចធ្វើឱ្យប្រទេសជាសមាជិកប្រឈមនឹង សម្ពាធការទូត និងការបាត់បង់ការជឿទុកចិត្ត ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេសពីសមាជិកដ៏មានឥទ្ធិពលនៃ CDI ដែលជាបណ្តាញនយោបាយឈានមុខគេ។

អានបន្ថែម៖ ភាពខុសគ្នាសំខាន់ៗរវាង ICJ និង ICC

V. សេចក្តីសន្និដ្ឋាន៖ យុទ្ធសាស្ត្រពង្រឹងសន្តិភាព និងអនាគតនៃការទូតកម្ពុជា

សរុបសេចក្តីមក សារដែលត្រូវបានចែករំលែកដោយសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន គឺជាភស្តុតាងដែលបញ្ជាក់ពី ភាពចាស់ទុំនៃការទូតកម្ពុជា ក្នុងឆាកអន្តរជាតិ។ វាមិនត្រឹមតែជាការបង្ហាញអំពីកង្វល់បណ្តោះអាសន្នប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាការបញ្ជាក់ពីគោលការណ៍របស់កម្ពុជា ដែល ប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការដោះស្រាយវិវាទដោយសន្តិវិធី តាមរយៈយន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ។

ការប្រើប្រាស់ CDI ក្នុងនាមជា វេទិកាអំពាវនាវខាងនយោបាយ បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការបង្វែរជម្លោះព្រំដែនពីបញ្ហាទ្វេភាគី ទៅជាបញ្ហាមួយដែលទាមទារការយកចិត្តទុកដាក់ និងការគោរពច្បាប់ពីបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់ និងសកលលោក។ យុទ្ធសាស្ត្រនេះជួយធានាថា ផលប្រយោជន៍ និងបូរណភាពទឹកដីរបស់កម្ពុជាត្រូវបានការពារដោយមានសំឡេងគាំទ្រពីសំណាក់អង្គការនយោបាយដ៏មានឥទ្ធិពល។ ភាពជោគជ័យនៃការទូតបណ្តាញនេះ នឹងបន្តជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏រឹងមាំក្នុងការធានាបាននូវសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពរបស់កម្ពុជា៕

❓ សំណួរដែលសួរញឹកញាប់អំពី CDI និងការទូតកម្ពុជា

១. តើ CDI ដើរតួនាទីអ្វីខ្លះទាក់ទងនឹងការដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ?

CDI ដើរតួនាទីជា វេទិកាអំពាវនាវនយោបាយ។ ការចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ CDI គឺដើម្បី ដាក់សម្ពាធការទូតកម្រិតខ្ពស់ ដោយប្រើសំឡេងរួមនៃបណ្តាញនយោបាយអន្តរជាតិ (ដែលជាសមាជិករបស់ពួកគេ) ដើម្បីជំរុញឱ្យភាគីពាក់ព័ន្ធគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ និងដោះស្រាយវិវាទដោយសន្តិវិធី។

២. ហេតុអ្វីបានជាសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ចែករំលែកសាររបស់ CDI?

ការចែករំលែកនេះគឺជា យុទ្ធសាស្ត្រការទូតបណ្តាញ (Network Diplomacy)។ សម្តេចតេជោប្រើប្រាស់ឋានៈ និងទំនាក់ទំនងរវាង CPP និង CDI ដើម្បីបង្ហាញដល់សហគមន៍អន្តរជាតិថា ជំហររបស់កម្ពុជាក្នុងការរក្សាសន្តិភាពដោយគោរពច្បាប់ ត្រូវបានគាំទ្រដោយអង្គការនយោបាយសកលលោកដ៏ធំមួយ។

៣. តើពាក្យ «ធម្មនុញ្ញអសប» និង «ធម្មនុញ្ញអាស៊ាន» មានសារៈសំខាន់អ្វីក្នុងបរិបទនេះ?

ការលើកឡើងពីធម្មនុញ្ញទាំងពីរ គឺសំដៅលើ កាតព្វកិច្ចច្បាប់អន្តរជាតិ។ ធម្មនុញ្ញ អសប តម្រូវឱ្យរដ្ឋទាំងអស់ដោះស្រាយវិវាទដោយសន្តិវិធី។ ចំណែកឯ ធម្មនុញ្ញអាស៊ាន គឺរំលឹកដល់គោលការណ៍ក្នុងតំបន់ ក្នុងការរក្សាសន្តិភាព និងមិនប្រើកម្លាំងយោធា រវាងរដ្ឋជាសមាជិក។

៤. តើ CDI និង CPP មានទំនាក់ទំនងកម្រិតណា?

គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (CPP) ត្រូវបានចាត់ទុកជា សមាជិកសកម្ម មួយនៃគ្រួសារនយោបាយរបស់ CDI ជាពិសេសក្នុងតំបន់អាស៊ី។ ទំនាក់ទំនងនេះផ្តល់ឱ្យកម្ពុជានូវវេទិកាអន្តរជាតិសម្រាប់ធ្វើអន្តរកម្មនយោបាយជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សលេចធ្លោនៅជុំវិញពិភពលោក។

៥. តើ «ការទូតបណ្តាញ» (Network Diplomacy) មានន័យដូចម្តេចក្នុងបរិបទនេះ?

ការទូតបណ្តាញ គឺជាយុទ្ធសាស្ត្រដែលកម្ពុជាប្រើប្រាស់ទំនាក់ទំនងជាមួយអង្គការនយោបាយអន្តរជាតិ (ដូចជា CDI) ដើម្បី ពង្រីកឥទ្ធិពលការទូត និង ស្វែងរកការគាំទ្រពីមជ្ឈដ្ឋានខាងក្រៅ ចំពោះបញ្ហាជាតិ ឬជម្លោះទ្វេភាគី ដែលវាមានប្រសិទ្ធភាពជាងការដោះស្រាយបញ្ហាត្រឹមតែកម្រិតរដ្ឋាភិបាលនិងរដ្ឋាភិបាលប៉ុណ្ណោះ។